Berlin Kongresinde Alınan Kararlar

Berlin Kongresi Avrupa Güçler dengesinde değişikliğin ortaya çıkmasına neden olmuştu. Kongrede İngiltere isteklerini yerine getirmiş ve galip bir konumda olan Avusturya- Macaristan da Rusya ve Osmanlı Hükümeti’ne isteğini kabul ettirerek Bosna- Hersek’i işgal etmişti. Almanya’nın siyasi üstünlüğü kongreye damgasını vurmuşken Fransa ve İtalya, Büyük Güçler arasında etkisiz kalmışlardı. Çar, Avrupalı devletlerin kongre istemini kabul ederken Ayastefanos Antlaşması’nda sadece Avrupa’yı ilgilendiren maddelerin yeniden görüşülmesini istemişti. Lakin İngiltere ve Avusturya’nın tutumu ve Bismarck’ın da bu konuda sessiz kalması üzerine bütün maddeler yeniden görüşülmüş ve Büyük Güçlerin istediği şekilde değiştirilmişti. Bismarck’a güvenmekte hata ettiğini düşünen Çar kongreden memnun kalmamıştı.

Kongre sonrasında yapılan Berlin Antlaşması ile Bulgaristan’ın sınırları daraltılmış, Bosna- Hersek Avusturya’ya bırakılmış, Rusya’nın Doğu Anadolu’da işgal ettiği Eleşkirt ve Beyazıt Osmanlı Devleti’ne geri verilmiş, Romanya- Karadağ ve Sırbistan’ın bağımsızlığı onaylanmış, Girit’in özerkliği kabul edilmişti. Berlin Antlaşması sonrasında Osmanlı Devleti Avrupa’daki arazisinin beşte ikisini kaybetmiş ve Avrupa’daki toprakları da ikiye bölünmüştü. Bu antlaşma sonrasında Osmanlı Devleti, Bulgaristan’a, Sırbistan’a, Karadağ’a, Romanya’ya, Avusturya’ya, Rusya’ya, İran’a, Yunanistan’a ve İngiltere’ye toprak vermek zorunda kalmıştı.

Berlin Antlaşmasında Büyük Güçlerin Osmanlı Devleti’nden aldığı toprak parçalarını şu şekilde özetleyebiliriz:

Rusya: Balkanlarda Osmanlı Devleti’nden toprak alamamıştı. Ama kendisinin Balkanlarda hızla ilerlemesine yardım eden Romanya’dan öteden beri almak istediği Besarabya’yı almıştı. Doğu’da ise Osmanlı Devleti’nden Iğdır, Kars, Ardahan ve Doğu Beyazıt’ı almıştı.

İngiltere: Berlin Antlaşması’nda Kıbrıs’ın geçici olarak İngiltere’ye bırakılması 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Barış Antlaşması’nda kalıcı olmak üzere kabul edilecekti.

Avusturya- Macaristan: Kongrede Avusturya Murahhasları Bosna- Hersek’in kendilerine bırakılmasını talep etmişlerdi. Bu konuda İngiltere’nin de desteğini alan Avusturya, Bosna- Hersek’i işgal etmesinin önündeki engelleri ortadan kaldırarak Babıali’yi zor da olsa ikna etmeyi başarmış, sonuçta da buraları ele geçirmişti.

Fransa: Berlin Kongresi’nde Bismarck’ın tavırlarından memnun olmayan Fransa Murahhasların Osmanlı Devleti’nden gayrimüslim tebaanın durumunu düzeltecek reformların yapılması isteği dışında herhangi bir talebi olmamıştır. Fakat Kıbrıs’ın İngiltere’ye şartlı dahi olsa bırakılmasına tepki gösteren Fransa, 1881 yılında Tunus’u işgal etmişti.

İtalya: Fransa gibi İtalya da Tunus’u almayı planlamaktaydı. Fakat Fransa’nın önce davranması üzerine İtalya 1911 yılında Garbi Trablus’u işgal edecekti.

Berlin Antlaşması’nda alınan kararların çoğunluğu bir ay süren kongre oturumlarında alınmıştı. 64 maddelik antlaşmanın en önemli maddelerini şöyle sıralayabiliriz:

1.      Bulgaristan’ın muhtariyeti tanınarak, Babıali’nin hâkimiyeti altında bir prensle          idaresi ve sınırlarının bir komisyon tarafından çizilmesi uygun görülmüş,

2.      Doğu Rumeli, Osmanlı İmparatorluğuna bağlı muhtar bir vilayet olmuş,

3.      Bosna- Hersek, Avusturya tarafından işgal edilmiş,

4.      Romanya, Karadağ ve Sırbistan bağımsız olmuş,

5.      Tuna Nehri üzerindeki ticaret yeniden düzenlenmiş,

6.      Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılmış,

7.      Din serbestisi sağlanmıştı.

          

---

KAYNAKLAR: 

Edmond Rossier, Avrupa’nın Siyasi Tarihi 1815-1919.

İSTAM-İstanbul Araştırma Merkezi, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşları, Ayastefanos Barışı ve Berlin Antlaşması (III)”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Dün/Bugün/Yarın.

Maddeler için bkz. Nihat Erim, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları), c.I.

Orhan Melih Kürkçüer, Siyasi Tarih (1789-1945).

Orhan Koloğlu, Avrupa Kıskacında Abdülhamit.